Ne zaman aşılama? Ne zaman tüp bebek tedavisi?

Bir bebek sahibi olmak isteyip olamayan evli çiftlerin imdadına aşılama ve tüp bebek tedavileri yetişiyor. Öyle ki, bilimsel ve teknolojik gelişmeler, özellikle tüp bebek yöntemiyle gebe kalma oranlarını son yıllarda anlamlı bir şekilde yükseltmiş durumda.
Evli çiftlerin yaklaşık beşte biri istedikleri zaman çocuk sahibi olmakta sorun yaşıyor. Özellikle kadınlarda evliliğin daha geç yaşlarda yapılması ve artmış tütün kullanımı, üreme kapasitesinde ciddi bir azalmaya yol açıyor. İstatistikler erkeklerde sperm üretiminin de son 50 yılda ciddi bir düşüş yaşadığını gösteriyor. Tütün kullanımının yanı sıra hormonlu ve toksinli gıdalar ile muhtelif çevresel faktörler de sperm sayısındaki bu azalmanın önemli sebepleri arasındadır.
Bilindiği üzere, infertilite (Kısırlık) kliniklerine başvuran çiftlerde gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra en uygun tedavi yönteminin seçilmesine özen gösteriliyor. Bazen erkek ve kadında farklı ilaçlarla yapılan medikal tedaviler tek başına yeterli olabilirken, bazen de aşılama (intrauterin inseminasyon) ve tüp bebek (IVF) gibi yöntemler kullanılıyor. İnfertil çiftte uygulanacak yöntem seçiminde tedavi şemaları, tedavi yöntemi ile ilaç maliyeti gibi unsurların göz önünde bulundurulması önemli.

Eskiden daha yaygın kullanılan aşılama yöntemi için rahim filminde (HSG) en az bir tüpün açık olduğunun görülmesi gerekiyor. Ayrıca sperm sayısı için de minimum bir değer var. Bu değer çoğu yerde yıkama işlemi sonrası 5 milyon hareketli sperm olarak kabul ediliyor. Yumurta geliştirici ilaç olarak ağızdan hap da kullanılabileceği gibi gonadotropin adlı ve tüp bebek yönteminde de kullanılan iğnelerle yapılan aşılama tedavisinde başarı şansı daha yüksek. Aşılama yönteminde istatistiksel olarak başarı şansı %10-15 arasında seyrediyor.

• Sperm değerlerinde hafif düşüklüklerde (Hafif erkek faktörü)
• Hafif endometriosis (Halk arasında çikolata kisti hastalığı) olduğunda
• Rahim ağzı (Cervix) problemlerinde
• Açıklanamayan infertilite (Hem erkek hem de kadında bir problem bulunamaması) varlığında

Tıbbi olarak uygun çiftlere uygulandığında aşılamanın tüp bebek yöntemine göre avantajları; maliyetinin daha düşük olması, tedavi sürecinde daha az takip gerekmesi, yumurta toplama işleminin olmayışıdır. Dezavantajı ise tek uygulamada gebelik şansının tüp bebek tedavilerine göre daha düşük oluşudur.

Aşılama yöntemi erkeklerde: meninin boşalma problemlerinde, anotomik problemlerde (hipospadias denilen penis ucundaki deliğin penisin arka tarafında olması), nörolojik problemlerde (omurilik yaralanmaları), meninin geri kaçtığı durumlar (Diabet, multiple skleroz), cinsel iktidarsızlık, sperm parametrelerinde bozukluklar: sayı, hareket azlığı veya şekil bozuklukları, sperm antikorları olan durumlarda uygulanmaktadır.

Kadınlarda: yumurtlama problemleri, hafif veya orta şiddette endometriosis, rahim ağzı problemleri, vajinusmus, antisperm antikorlar problemlerinde uygulanır.

Diğer nedenler; açıklanamayan kısırlık, tüp bebek tedavileri sırasında az sayıda yumurta gelişimi, spermin dondurulması gereken durumlar (kanser vb. durumlar) sonrasında bu saydığımız problemleri olan çiftlerde aşılama tedavilerini uygulanır.

Ancak, aşılama tedavisi önerilmeyen hastalar;  kadın yaşının ileri olması (38 yaş ve üstü)  kısırlık süresinin uzun olması (5 yıldan sonra gebe kalma şansı %2-3 lere düşer) şiddetli erkek faktörü (hareketli sperm sayısının 5 milyonun altında olması) iş yoğunluğu veya ulaşım nedeni ile kontrollere gelemeyecek hastalar, tüplerinde yapışıklığı olanlar, şiddetli endometriosis problemi olan hastaların doğrudan tüp bebek tedavisine alınmaları daha uygundur.

Erkeklerde her yıl dünya üzerinde sperm sayısı yaklaşık %2.5 azalırken, son 50 yılda bu kayıp yaklaşık % 50’lere gelmiştir.

Çiftlerin aşılama öncesi problemlerinin ne olduğu, tedavinin aşamaları, gebelik şansları, tekrar denemeleri gerekebileceği konularında bilgilendirilmeleri gerekmekte.

Aşılama işleminin başarısı için gerekli olan ilk kural, uygulamayı yapacak hekimin tecrübesi ve güvenilirliğidir. Bu doğrultuda işlemin yapılacağı ortamın da temiz ve steril olması gerekir.

Aşılama öncesinde yapılan jinekolojik muayene ve değerlendirme sonrasında gerekiyorsa rahim ağzından smear testi alınır, kan şekeri, kan sayımı, kan grubu tayini, D vitamini, hormon testleri gibi testler yapılır. İlaçlı rahim filminde en az bir tüp açık olmalıdır. Sperm sayısı yeterli miktar ve kalitede olmalı, şiddetli sperm problemi eşlik etmemelidir.

Aşılama sonrası istirahat gerekmemekte. Cinsel ilişki veya banyo yapma kısıtlaması yoktur. Anne adayı oldukları için sağlıklı ve düzgün beslenmeleri, sigara, alkol ve toksik maddelerden uzak durmaları, doktorlarına danışmadan ilaç kullanmamaları, günlük yaşamlarında stresi en az düzeye indirmeleri, aşırı efor sarf ettirecek fiziksel aktivitelerden uzak durulması, ağır eşya kaldırmaması gerekmektedir.

Aşılamadan 15 gün sonra gebelik testi yapılabilir. Test pozitifse anne karnındaki bebeğin tam olarak görülebilmesi için aşılamadan 20 gün sonra ultrason yapılır.

4 kez aşılama tedavisinden sonra tekrar aşılma yapmak gebe kalma şansını artırmadığı için tüp bebek tedavisine geçmek uygun olur