Folik asit nedir ve ne için kullanılmaktadır?

Çoğunlukla gebeliğin ilk haftalarında, hatta bazen gebe kalmadan önce takviye olarak kullanmaya başlanması gerektiğini bildiğimiz folik asit aslında ne için kullanılır?

Folik asit, B vitamini ailesinin bir üyesidir ve DNA sentezi ve hücre bölünmesi süreçlerinde önem arz eden bir vitamindir. Folat veya B9 vitamini olarak da bilinmektedir.

Folik asit vücutta kan yapımı, yeni hücre oluşumu, DNA sentezi gibi önemli biyolojik süreçlerde yer almaktadır. Folik asitin damar sertliğini azaltarak kalp krizi, bunama ve felç gibi birçok kötü hastalığın oluşmasını da önlediği bilinmektedir. Gebelikte hatta gebelik öncesinde önerilen folik asit takviyesinin ise anne adayının sağlıklı bir hamilelik geçirebilmesi ve bebeğin gelişiminde oluşabilecek problemlerin önlenmesi için önemli olduğu düşünülmektedir.

Vücutta yeterli miktarda folik asit bulunmadığında kansızlık, unutkanlık, aşırı yorgunluk, baş dönmesi, nefes darlığı gibi belirtiler görülebilmektedir. Bu belirtiler diğer bir B grubu vitamini olan B12 eksikliğinde de görülebileceğinden, bir uzmana danışmanız folik asit eksikliğinin tespit edilebilmesi için gereklidir. Bunun için doktora gittiğinizde kan tahlili yapılır ve kanınızda ne kadar folat ve B12 olduğuna bakılır.

Gebe kalmayı planlayan kadınlara genellikle erkenden folik asit takviyesi almaya başlamaları önerilmektedir. Öncesinde alınmadıysa da hemen hemen tüm kadın hastalıkları ve doğum uzmanları, gebe olduğunu öğrenen kadınlara folik asit almalarını önermektedirler. Peki folik asit niçin gebelikte özellikle önemli?

Gebelikten önce ve gebelik boyunca alınan folik asit takviyesinin, bebeğin omurgasında ve beyninde oluşabilecek hasarlara karşı koruyucu olduğu bilinmektedir. Özellikle gebeliğin ilk haftalarında folik aside duyulan ihtiyaç artmaktadır, çünkü bebeğin beyin ve spinal kord gelişimi 3. ve 4. haftalarda olmaktadır. Bu erken dönemde folik aside ihtiyaç duyulmasından dolayı gebe kalmadan önce annenin vücudundaki folik asit eksikliğini gidermiş olmasının daha avantajlı olduğu düşünülmektedir.

Folik asit kullanmak, sinir yolu kusurları olarak bilinen beyin ve omurilik merkezli doğum kusurlarını önler. Açık omurga (spina bifida), en yaygın sinir yolu kusurlarından bir tanesidir. Bu kusurlar, beyin hasarına veya beyin gelişiminin yarım kalmasına neden olarak en ciddi vakalarda sakatlıklara sebep olabilir. Bu sorunların çoğu (yaklaşık %70’i), folik asit tüketimi ile önlenebilmektedir.

Mercimek

Folat açısından en zengin gıdalardan bir tanesi mercimektir. Mercimeğin içinde demir, lif ve yavaş yanan karbonhidrat gibi pek çok yararlı madde de bulunmaktadır. Kuru mercimeği, pişirmeden önce ıslatmanıza gerek olmaz ve diğer bakliyatlar la karşılaştırıldığında pişirilmesi daha kolay olan bir gıdadır.

 Turunçgiller

Büyük bir portakal, 55 mg folat içerir. Portakalı tek başına yiyeceğiniz gibi, tavukla veya kereviz gibi sebzelerle pişirerek de tüketebilirsiniz.

Kuşkonmaz

Buharda pişmiş kuşkonmaz, folik asit deposudur. Kuşkonmazı, yardımcı meze olarak kullanabileceğiniz gibi, bezelye gibi sebzelerle pişirerek ana yemek olarak da tüketebilirsiniz.

Yapraklı yeşillik

Koyu yeşil yapraklı sebzeler yüksek oranda vitamin konsantrasyonu içermektedir. Taze ıspanak, karalahana bunlardan bazılarıdır.  Mümkünse salatasını yaparak çiğ olarak da tüketmeniz önerilir.

Kuru fasulye

Türklerin en çok tükettiği yemeklerden biri olan kuru fasulye de bol miktarda folik asit içermektedir.

Brokoli

Brokoli günlük folik asit ihtiyacınızın dörtte birini karşılayan bir besindir. Besin açısından zengin bu süper yiyecek, aynı zamanda C vitamini, beta karoten, lif, kalsiyum ve demir kaynağıdır.

Tahıllı ekmek ve kahvaltılık gevrek

Tahıldan elde edilen yiyeceklerin folik asit miktarı yüksektir. Bunları, normal folat kaynağı olan gıdalarla birlikte tüketin (brokoli, ıspanak gibi).

Ay çekirdeği

Bir avuç dolusu ay çekirdeğinde yaklaşık 82 mikrogram (mcg) folik asit bulunmaktadır. Atıştırmalık olarak kullanılabileceği gibi, ekmek hamuruna katılabilir veya salatalara ya da çorbalara serpilebilir. Ay çekirdeği aynı zamanda harika bir demir ve kalsiyum kaynağıdır.

Avokado

Somon balığı ve ceviz gibi, avokadoda da omega 3 yağlı asitleri ve kalbinize faydalı yağlar vardır. Bir dilim avokadonun içinde 90 mcg folik asit bulunmaktadır. Avokado, bebeğinizin gelişen beyni için de çok faydalıdır.

Norveç’te yapılan bir araştırma, hamilelik döneminde folik asit kullanmış annelerin çocukları üzerinde 9 yıl süren bir çalışmayla folik asit takviyesinin otizme karşı da koruyucu olabileceğini ortaya çıkardı. 2002-2008 yılları arasında doğan 85 bin çocuk üzerinde yapılan araştırma, anneleri hamilelik döneminde folik asit takviyesi kullanan çocuklardaki otizm riskinin folik asit kullanmayan annelerin çocuklarına oranla %40 daha az olduğu ortaya çıktı.

Folik asit, gebe kadınlar için ise gebeliğin erken dönemlerinde özellikle önemlidir. Folik asit, vücutta depolanmaz; bu yüzden, gebe kalabilecek kadınların her gün folik asit almaları gereklidir.

Kadınlar, gebelikten bir gün önce ve erken gebelik döneminde, ekstra 400 mikrogram folik aside ihtiyaç duymaktadırlar. Sinir yolu kusuru görülen doğum riskini en çok azaltan dozun bu olduğu bilinir. Folik asidi, ayrı bir takviye olarak almak en iyi yöntemdir; çünkü böylelikle günde 400 mikrogramlık doğru dozu aldığınızdan emin olabilirsiniz.

Gebeliklerin yaklaşık yarısı, plansız gerçekleşir. Bebeğin omuriliği, gebeliğin ilk 28 gününde tamamen oluşur. Bu yüzden gebe kalmadan önce folik asit kullanılmaya başlanması çok önemlidir.

Her 4 kadından yalnızca 1 tanesi, gebe kalmadan önce folik asit kullanıyor. Birçok kadın, folik asit kullanarak bebeklerini sinir yolu kusurlarına karşı koruyabileceklerini biliyor; ancak çok azı, gebe olduklarını anladıktan önce folik asit kullanmaya başlıyor. Bu yüzden, kadınların folik asit kullanma alışkanlığı edinip günlük folik rutinlerine başlamaları teşvik edilmektedir.